یکی از اصطلاحات مهم در بازار بورس که باید با آن آشنایی داشته باشید، معاملات بلوکی است. اما برخی از سرمایهگذاران به فرآیند دقیق معاملات بلوکی تسلط ندارند و هدف از این نوع معامله را نمیدانند و حتی نمیدانند که اینگونه معاملات در چه شرایطی انجام میشود. اما منظور از معامله بلوکی چیست و چگونه انجام میشود؟ فرق بلوک با کد به کد در انجام معاملات چیست؟ از تاثیر مستقیم و غیرمستقیم این اقدام بر سهم چه میدانید؟ آیا معاملات بلوکی باعث رشد قیمت سهم میشوند؟ در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ راجع به معاملات بلوکی در بورس و شرایط و ویژگیهای آن بیشتر صحبت خواهیم کرد.
معاملات بلوکی در بورس چیست؟

خیلی از اوقات ممکن است به جهت در اختیار گرفتن مدیریت یک شرکت یا توسعهی خطوط کسب و کار، شرکتها مبادرت به معاملهی بلوکی در سهام مختلف نمایند. اما معاملات بلوکی در بورس معاملاتی هستند که حداقل به مبلغ ۲ میلیارد تومان یا ۵۰ برابر هر حجم سفارش باشد. فرض کنید حجم حداکثر سفارش ۱۰۰۰ باشد. حال اگر شما بخواهید ۵۰.۰۰۰ سهم سفارش دهید، طبیعتاً در یک معاملهی عادی نمیتوانید این کار را انجام دهید. معمولاً برای معاملات بلوکی توافقاتی از قبل صورت میگیرد. فرض کنید شرکتی مالک ۵ درصد سهام یک شرکت بلوکی است اما میخواهد آن را عرضه کند. طبیعتاً این معاملات بهصورت معاملات کوچک در بورس هم خیلی قابل انجام نیست. هرچند آن هم روندی است که نشدنی نیست، اما شرکتها معمولاً ترجیح نمیدهند که به آن میزان و در آن شرایط سهم را بفروشند.
مزیتی که وجود دارد این است که معمولاً قیمتی که برای معاملات بلوکی پرداخت میشود، بالاتر از قیمتی است که به صورت عادی در بازار معامله میشود. چنانچه معاملات بلوکی سهمی، پایینتر از قیمت روزش باشد، با افت شدید قیمت همراه خواهد بود. از نظر بازار، شرکتهایی با این شرایط چندان با ارزش نیستند. فرض کنید قیمت شرکتی ۵۰۰ تومان باشد. معاملات بلوکی در بورس برای این شرکت حداقل باید بالای ۵۰۰ تومان معامله شود. اما اگر ۵ درصد سهام شرکت به صورت معامله بلوکی و ۴۰۰ تومان معامله شود، نشان دهندهی ضعف جدی است و باید در ارزشیابی سهم تجدید نظر شود.
کد معاملات بلوکی در بورس
تمام معاملات بلوکی در دیدهبان سایت مدیریت فناوری بورس قابل مشاهده هستند. معمولاً معاملات بلوکی را با کد ۲ و گاهی با کد ۴ نشان میدهند. برای مثال اگر نمادهایی مثل «وسینا۲» یا «حفاری۴» را در معاملات مشاهده کردید، بدانید که اینها معاملات بلوکی در بورس میباشند. اما نمادهایی همچون «فولاد۱» یا «فملی۱»، نشان دهندهی معاملات عادی هستند که در بازار انجام میشوند.
زمان انجام معاملات بلوکی در بورس

همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، معمولاً معاملات بلوکی در بورس زمانی انجام میشود که:
- ارزش معامله سهم بیشتر از ۲ میلیارد تومان باشد.
- حجم معاملات سهام و یا حق تقدم سهام ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار باشد.
در فرابورس تعداد سهام و حق تقدم سهام قابل معامله در آن برای شرکتهایی که:
- سرمایهی پایه آنها بیش از یک میلیارد ریال است، بزرگتر یا مساوی نیم و کمتر از یک درصد سرمایهی پایه میباشد.
- برای شرکتهایی که سرمایهی پایه آنها کمتر یا مساوی یک میلیارد ریال است، بزرگتر یا مساوی یک و کمتر از پنج درصد سرمایهی پایه شرکت است.
ساعات معامله و دامنه نوسان در معاملات بلوکی چگونه است؟
ساعات معامله برای معاملات بلوکی در بورس مانند بازار عادی میباشد. در رابطه با دامنهی نوسان هم باید بگوییم که دامنهی نوسان مجاز قیمت معاملات بلوکی، درست مشابه بازار معاملات خرد میباشد که قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، شبیه به قیمت مرجع همان روز بازار عادی میباشد. توجه داشته باشید که معاملات بلوکی به روش حراج ناپیوسته و هر ۵ دقیقه یک بار برگزار میشوند. همچنین لازم به ذکر است که سایر شرایط معاملات بلوک همانند معامله در نمادهای اصلی میباشد.
معاملات بلوکی در بورس چگونه انجام میشوند؟

۱. برای انجام معاملات بلوکی در بورس ابتدا پیشنهاد خرید یا فروش باید توسط کارگزار مربوطه در سامانهی معاملات بلوک با قیمت معین ثبت شود. سپس قیمت پیشنهادی در سامانه توسط کارگزار پذیرفته میشود.
۲. چنانچه پیشنهاد فروش «با امکان تسویه خارج از پایاپای» باشد، کارگزار پذیرندهی پیشنهاد فروش، اجازه دارد تا پیشنهاد ارائه شده را با یکـی از شروط «صرفاً خارج از پایاپای» یا «نقدی و خارج از پایاپای» بپذیرد.
۳. اگر روش تسویهی پیشنهاد فروش ارائـه شـده «صـرفاً نقـدی» باشد، سفارشهای تطبیق یافته جهت تائیـد بـه بـورس / فرابـورس ارسـال خواهند شد.
۴. اگر روش تسـویه پیشـنهاد فـروش ارائـه شـده، «بـا امکـان تسویه خارج از پایاپای» باشـد، درخواسـت کـارگزار پذیرندهی پیشـنهاد، برای کارگزار پیشنهاد دهندهی فـروش ارسـال میشود. در ایـن صـورت هم ممکن است حالتهای زیر اتفاق بیفتد:
- اگر تســویه خــارج از پایاپــای توســط کــارگزار پیشنهاد دهنده فروش تایید شود، سفارش تطبیق یافته با عنـوان تسـویهی خـارج از پایاپای به بورس/ فرابورس ارسال خواهد شد.
- اگر تسویه خارج از پایاپـای توسـط کـارگزار پیشنهاد دهنده فروش تایید نشود، به شرط اینکه کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد، شرط «نقدی و خارج از پایاپای» را پذیرفتـه باشـد، معاملـه بـا عنـوان تسویهی نقدی جهت تائید به بورس/ فرابورس ارسال خواهد شد.
- اگر تسویه خارج از پایاپـای توسـط کـارگزار پیشنهاد دهنده فروش تایید نشود، به شرط اینکه کـارگزار پذیرنـدیه پیشـنهاد، شرط «صرفاً خارج از پایاپای» را پذیرفته باشد، درخواست کـارگزار پذیرنـدهی پیشـنهاد رد میشود و پیشـنهاد فـروش، مجـدداً در سـامانه معاملات بلوک ثبت خواهد شد.
- اگر سفارشهای تطبیق یافته با قـوانین و مقـررات مغایرت داشته باشند، بورس/ فرابورس معامله را تائیـد کرده و سـفارشهـای تطبیـق یافتـه جهت انجام معامله و ثبت نهـایی را بـه سـامانهی معـاملات ارسـال و در نمـاد معاملاتی مربوط به بازار بلوک ثبت میکنند.
تفاوت معاملات بلوکی در بورس با معاملات کد به کد چیست؟
در بیان تفاوت معاملات بلوکی و معاملات کد به کد در بورس باید بگوییم که در معاملات کد به کد، روند به این شکل میباشد که کد معاملاتی خاصی برای یک سهم سفارش، خرید و فروش به صورت همزمان قرار میگیرد. مثلاً ممکن است یک کد حقوقی، چندین کد حقیقی برای خودش داشته باشد و زمانی که سهم، شرایط مناسبی برای رشد داشته باشد با کد حقوقی سفارش فروش و با کد حقیقی سفارش خرید ثبت خواهد کرد و این باعث رشد قیمتی در سهم خواهد شد. به همین ترتیب، سود خوبی نصیب کد حقیقی خریدار میشود. البته همین حالت در جهت معکوس و در زمان کاهش قیمت سهم نیز صدق میکند. در واقع کد به کد، یک معاملهی صوری به منظور اثرگذاری بر قیمت سهم میباشد.
اما کدهای خریدار و فروشنده، هنگام انجام معاملات بلوکی در بورس متفاوت هستند. در حقیقت، هدف از انجام معاملات بلوکی، صرفاً اثرگذاری بر قیمت نمیباشد. گاهی اتفاق میافتد که شرکتها، بلوک برخی شرکتهای زیرمجموعهی خودشان را به دلیل زیانآور بودن واگذار میکنند تا از این طریق بر اصلاح مالی خود اثر مثبت بگذارند.
جهت آشنایی دقیق با معاملات کد به کد و آگاهی از برخی تفاوتهای دیگر میان معاملات بلوکی و معاملات کد به کد، میتوانید مقاله آموزشی معاملات کد به کد و تفاوت آنها با معاملات بلوکی را مطالعه کنید.
سخن آخر
در این مقاله از سایت آموزش چراغ، راجع به معاملات بلوکی در بورس و چگونگی انجام آن صحبت کردیم. دقت داشته باشید که یک بلوک اگر بتواند کرسی هیئت مدیره را به خریدار بدهد، میتواند در شرایط ارزندهای باشد. دقت داشته باشید که بلوکهای مدیریتی سهام معمولاً از ارزش ریالی بالایی برخوردارند. روشهای پرداخت متعددی مثل نقد و اقساط برای تشویق خریداران به خرید، پیشبینی میشود. چنانچه بلوکی به صورت اقساط فروخته شود، با توجه به ارزش زمانی پول، قیمت را بالاتر میبرد. در هر حال، ارزش یک بلوک سهام با توجه به داراییها و وضعیت شرکت میتواند برای خریدار جذاب باشد. چراغ، به عنوان نسل جدیدی از پلتفرمهای آموزش و استخدام در تلاش است تا با ارائهی نکات و دورههای آموزش بورس به شما برای سرمایهگذاری و کسب سود در این بازار پر تلاطم کمک کند.