استخدام روانشناس صنعتی و سازمانی
در کسب و کارها، محیط کار باید امن و کارآمد باشد تا موفقیت کار تضمین شود. زمانی که پرسنل شاد و سالم باشند، کیفیت زندگی در اولویت و زیرساختار سازمانی قوی است. و زمانی که مشکل به وجود می‌آید، راهکار مناسب و کارآمد برای حل آن با تدبیر پیدا می‌شود. این کار روانشناسان صنعتی و سازمانی است؛ مطالعه علمی رابطه میان انسان و محیط کار با استفاده از اصول روانشناسی و روش‌های تحقیقاتی برای حل مشکلات و بهبود کیفیت زندگی. روانشناسی صنعتی و سازمانی که نام دیگر آن روانشناسی شغلی است، دارای دو جنبه علم و عمل است. جنبه علمی آن به مطالعه انسان در دنیای کار می پردازد و جنبه عملی آن مشتمل بر کاربرد علم موجود برای حل و رفع مسائل و مشکلات مربوط به کارکنان سازمان‌هاست. این شغل از جنبه صنعتی یعنی بررسی و یافتن بهترین شیوه‌ی تطبیق دادن افراد با مشاغل مختلف. از این منظر روانشناس صنعتی روانشناس پرسنل محسوب می‌شود که شخصیت و ویژگی‌های نیروهای انسانی را بررسی می‌کنند و بر این اساس، پست و وظایفی متناسب را برایشان در نظر می‌گیرند. آموزش کارمندان، تعیین استانداردهای عملکرد شغلی و سنجش عملکرد کارمندان از جمله کارهایی است که در این حوزه انجام می‌شود. جنبه سازمانی این شغل بر تأثیر عملکرد سازمان بر رفتار نیروی انسانی تمرکز دارد.
وظایف و مسئولیت‌های روانشناس صنعتی و سازمانی
روانشناسان صنعتی و سازمانی از اصول روانشناختی و روش‌های تحقیق برای حل مسائل و مشکلات محیط کار و بهبود کیفیت کار استفاده می‌کنند. یکی از وظایف آنها مطالعه در مورد بهره‌وری و مدیریت در محیط کار و سبک‌های کاری کارکنان است. روانشناسی سازمانی در جهت کمک به برنامه‌ریزی سیاست ها، برگزاری جلسات آموزشی و تدوین برنامه‌ای برای آینده با مدیریت سازمان همکاری می‌کند.
روانشناسان سازمانی با استفاده از روش‌های علمی، اصول روانشناختی را در مجموعه گسترده‌ای از حوزه‌ها از جمله مدیریت، منابع انسانی، روانشناسی پرسنل، بازاریابی، مدیریت و آموزش به کار گیرند. هدف نهایی آنها شناسایی و حل مشکلات مربوط به محیط کار است.
وظایف کلی روانشناس سازمانی به صورت زیر دسته بندی می‌شود:
• بررسی و تحقیقات روانشناسی در محیط کار
• کمک در راستای یافتن و استخدام نیروی کار و کارمندان ماهر
• آموزش و ایجاد انگیزه در نیروی کار
• ارزیابی عملکرد شغلی
• افزایش بهره‌وری و سوددهی کسب و کار
• بهبود ساختار سازمانی
• بهبود کیفیت زندگی کارفرمایان و کارمندان
• مشاوره در سازمان
• بررسی رفتار مصرف‌کننده و روند بازاریابی
روانشناسی سازمانی در محیط‌های مختلفی از جمله شرکت‌های مشاوره، شرکت‌های تحقیق و توسعه، دانشگاه‌ها، شرکت‌های بزرگ و سایر شرکت‌ها به کار گرفته می‌شود. روانشناسان صنعتی/ سازمانی به همراه گروه‌های تحقیقاتی، تمام جنبه‌های اشتغال از قبیل بهبود وضعیت اشتغال کارمندان، تجزیه و تحلیل شغلی، فرهنگ شرکت، آزار و اذیت جنسی و مشکلات محیط کار را بررسی می‌کنند.
استخدام و گزینش کارکنان
اولین و مهم‌ترین دغدغه روانشناس سازمانی انتخاب افراد برای نقش‌های مختلف در سازمان و استخدام و قراردادن کارمندان استخدام‌شده در مناسب ترین مشاغل است، تا بتوانند به بهترین نحو ممکن برای سازمان کارآمد باشند. روانشناسان سازمانی در مراحل گزینش از مصاحبه‌ها و آزمون‌های روانشناختی استفاده می‌کنند.
ارزیابی عملکرد کارکنان
ارزیابی و قضاوت در مورد اثربخشی عملکرد کارکنان به صورت دوره‌ای و در طول مدتی که نیروی کار مشغول کار است، انجام می‌شود. این ارزیابی‌ها توسط روانشناسان سازمانی صورت گرفته و به عنوان معیاری برای ارتقا، افزایش حقوق، تنبیه، انتقال و اخراج کارمندان است. روانشناس سازمانی سعی بر این دارد که ارزیابی‌ها را به گونه‌ای منصفانه انجام دهد.
توسعه و آموزش کارکنان
گاهی زمانی که یک کارمند در یک مجموعه استخدام می شود، مهارت و توانایی‌های لازم را برای انجام کار خود ندارد و باید از طریق آموزش، دانش و مهارت کسب کند. روانشناسان سازمانی در چهار مرحله این فرایند را انجام می دهند.
مرحله اول، تجزیه و تحلیل نیازهاست که روانشناس سازمانی خواسته‌های فعلی و آینده شغل‌ها در سازمان را در نظر می‌گیرد و بر اساس آن، برنامه‌های آموزشی را برای رفع این نیازها برنامه‌ریزی می‌کند.
در مرحله دوم، روانشناس سازمانی هر چه در خصوص روش‌های یادگیری و آموزش انسان آموخته است، به کار می برد تا به بهترین شکل ممکن پیشرفت دانش را آسان کند.
مرحله سوم فرایند آموزش، آموزش واقعی است. روانشناس سازمانی فرایند آموزش را از طریق کلاس‌های آموزشی و یا آموزش از طریق اینترنت و … آغاز می‌کند.
و سرانجام در مرحله آخر، روانشناسی سازمانی به همراه مدیر آموزشی اثر بخشی آموزش را با استفاده از پرسشنامه‌ها و ارزیابی‌های ماهانه و ارزیابی عملکردها بررسی و اندازه‌گیری می‌کند.
انگیزش و خشنودی شغلی
در هر سازمان و محیط کار ایجاد انگیزه در کارکنان و رضایت شغلی آنها بسیار مهم است. ایجاد انگیزه و دلبستگی شغلی تحت تأثیر بسیاری از جنبه‌های محیط مانند کیفیت رهبری، فرصت های پیشرفت، امنیت شغلی و محیطی و شرایط روانی و فیزیکی کار قرار می‌گیرد. تمام موارد ذکر شده را روانشناس سازمانی شرکت برای بهینه‌سازی رضایت کارکنان کنترل و بررسی می‌کند.
جنبه‌های منفی یک شغل، آثار نامطلوب آن مانند غیبت، ترک کار، بهره‌وری پایین و شکایت کارگری را به دنبال دارد. روانشناسی سازمانی تیم وظیفه دارد شرایطی را که به کیفیت زندگی شغلی و کاری آسیب می‌رساند، بشناسد و قبل از آنکه پیامدهای جدی روانشناختی و اقتصادی برای کارکنان و کارفرمایان به وجود بیاورد، در راستای بهبود آن تلاش کند.
محیط کار (بهداشت ، ایمنی ، استرس)
روانشناسان سازمانی در بررسی عواملی که در محیط فیزیکی و روانی کار وجود دارد، نقش بسزایی دارند. روانشناس سازمانی محیط و ابزار مورد نیاز برای کار و کارمندان را طوری طراحی می‌کند که ایمن و دارای بیشترین بهره‌وری باشند. همچنین مسائلی که کارمند با آن در ارتباط است اعم از نور، رنگ و فضای محیط را طوری طراحی می‌کند که به نیروها انرژی مضاعف و آرامش بدهد.
توجه نیازهای ارباب رجوع و مصرف‌کننده
توجه روانشناس سازمانی به نیازهای مشتری و ارباب رجوع است که کمک می‌کند سازمان در راستای رسیدن به اهداف خود سریع‌تر پیش برود. برای ایجاد رضایت مصرف‌کننده و ارباب رجوع استفاده از راهکارهای پیشنهادی روانشناس سازمانی بهترین گزینه است.
مدیریت و رهبری
یکی از اصلی‌ترین چالش‌های سازمان‌ها، گزینش و آموزش و به‌کارگیری رهبران کارآمد است. این امر به دو دلیل بسیار مهم است:
۱- سبک رهبری و مدیریت سرپرست یا مدیر، کارایی و رضایت کارمند یا کارگری را که تحت نظر او انجام وظیفه می‌کند، تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۲- روانشناسان سازمانی به توانایی‌های رهبران در موقعیت‌ها و شرایط مختلف و آثار شیوه‌های رهبری بر زیردستان‌شان برای پیشبرد و توسعه یک سازمان آشنایی دارند. ضرورت این امر این است که افراد شایسته در موقعیت‌های رهبری قرار بگیرند تا بتوانند اثربخش باشند و مهارت‌های خود را در راه‌های موثرتری بیازمایند.
مهارت و توانمندی‌های روانشناس صنعتی و سازمانی
• درک مطلب و درک شنیداری فعال
• سخنوری و روابط عمومی
• تحلیل و ارزیابی سیستم‌ها
• تحلیل اطلاعات تحقیقاتی
• قدرت قضاوت و تصمیم‌گیری
• تشخیص و حل مشکلات
• تفکر نقادانه
دانش و تحصیلات مورد نیاز روانشناسی صنعتی و سازمانی
رشته روانشناسی صنعتی رشته‌ای کاربردی است اما بخش مهمی از آن تحقیقات نظری است. با توجه به اینکه روانشناسی صنعتی ریشه در روانشناسی تجربی دارد، برخی از زیرشاخه‌های این رشته شامل برهم‌کنش انسان و کامپیوتر، روانشناسی فردی و عوامل انسانی است. برای ورود به این حوزه کاری، مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی لازم است و همچنین:
• دانش رفتار سازمانی
• دانش علوم سازمانی و مدیریتی (مانند تئوری سازمان و نظریات مدیریت، امور استخدامی و تا حدی مسائل پرسنلی)
• روانشناسی اجتماعی
• دانش روانشناسی به طور عمومی
• روش تحقیق در علوم انسانی و ارزیابی‌های آماری (آشنایی با تست‌های روانشناسی و تا حدی روانسنجی)
بازار کار و وضعیت استخدام روانشناس صنعتی و سازمانی
روانشناسی صنعتی و سازمانی نسبت به دیگر شاخه‌های روانشناسی رشته و شغلی نوپاست. این رشته در برخی دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شود، اما آمار درستی از بازار کار این رشته در ایران در دست نیست. گسترش شرکت‌هایی که به طور مستقیم با مردم سر و کار دارند و رقابتی که میان این شرکت‌ها پدید می‌آید، احساس نیاز به همکاری با روانشناسان صنعتی و سازمانی را بیش‌تر می‌کند و پیش‌بینی می‌شود که در آینده نیز از رونق بیشتری برخوردار باشد. برای ورود به حوزه لازم است که علاقه‌مندان و متقاضیان مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته روانشناسی یا کارشناسی ارشد روانشناسی صنعتی و سازمانی را داشته باشند. امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکترا نیز در این رشته وجود دارد. علاوه بر تحصیلات آکادمیک، علاقه‌مندان می‌توانند با حضور در کارگاه‌های عملی شانس خود را در این حوزه امتحان کنند. بعد از گذراندن این مرحله، امکان فعالیت به عنوان پژوهشگر، مشاور، استاد دانشگاه، مشاور شغلی، روانشناس، کارشناس/ مدیر آموزش، مدیر انتشارات، کارگزار بیمه، مدیر روابط عمومی، نویسنده و سردبیر در بازار کار وجود دارد. مانند سایر رشته‌های تخصصی، حقوق بسته به عوامل مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، سوابق تحصیلی، حوزه‌ی اشتغال و میزان تجربیات در این زمینه متفاوت است.
آگهی استخدام روانشناس صنعتی و سازمانی متفاوت از آگهی استخدام روانشناس است.
