استخدام خبرنگار
خبرنگاری/ روزنامه‌نگاری چیست؟
خبرنگاری یا روزنامه‌نگاری یعنی انتقال اخبار و اطلاعات به مردم، خدمت به مردم و هدایت و سوق دادن افکار عمومی در جوامع. خبرنگاری پل ارتباط میان مردم و دولت یا حاکمیت و در نظام‌های دموکراتیک رکن چهارم دولت است. کارکرد خبرنگاری انعکاس یک بعد از واقعیت است. یعنی خبرنگاران باید بی‌طرفانه و بدون جهت‌گیری آیینه‌ی شفاف هر آنچه در جهان اطراف ما می‌گذرد، باشند. یکی از کارکردهای خبرنگاری پوشش کارکرد دولت از طریق ابزارهای رسانه‌ای رسمی و غیر رسمی و همچنین به گوش رساندن تحلیل مردم یا افکار عمومی به دولتمردان است.
کار خبرنگار/ روزنامه‌نگار تحقیق و نوشتن برای روزنامه‌های ملی و یا محلی است. او هر خبر و رویدادی را که برای گروه‌های مختلف مخاطبان جذاب باشد، پوشش می‌دهد. البته خبرنگار آزاد با خبرنگاری که برای رسانه‌ای کار می‌کند، رویکردهای متفاوتی در انتشار اخبار می‌توانند داشته باشد. خبرنگار باید ذهنی پژوهشگر داشته و از تحقیق و بررسی موضوعات مختلف لذت ببرد. معمولاً داشتن تحصیلات دانشگاهی برای داوطلبان شغل روزنامه‌نگاری یا خبرنگاری لازم است. کسب تجربه مرتبط مثل کارهای داوطلبانه و نوشتن مقاله برای روزنامه‌ها و مجلات نیز در یافتن شغل مناسب و موفق شدن در آن می‌تواند مفید واقع شود.
«خبرنگار کسی است که با اتکا به ذوق و استعداد شخصی، پس از گذراندن دوره‌ی آموزش تخصصی و همچنین با توجه به مسئولیت اجتماعی که این پیشه بر گردن او می‌گذارد، وظیفه‌ی به دست آوردن، آماده‌کردن، گردآوری و سامان‌دادن اخبار و انتقال آنها را با وسایل ارتباط جمعی(مطبوعات، رادیو، تلویزیون، خبرگزاری و شبکه‌های اجتماعی) به مخاطبان بر گردن دارد. بنا بر اعلامیه‌ی سازمان یونسکو، خبرنگار باید بکوشد تا اخباری که در اختیار عموم می‌گذارد، درست، دقیق و معتبر باشد و در درستی اخباری که به دست می‌آورند، پژوهش و اندیشه کنند. خبرنگاران نباید حقیقتی را عمداً تحریف یا خراب کنند و نیز هیچ گونه مطلبی را نباید از دید مردم پنهان نگه دارند.»
امروز خبرنگاران بزرگ «رسانه» را «قدرت» می‌دانند و به همین خاطر خبرنگار باید رسانه را بشناسد، بعد برای آن کار کند. خبرنگار باید بداند که مخاطب و بیننده‌ی خبر تا چه اندازه برای شنیدن و دیدن گزارش خبری او حساس و هوشیار است. هر چه شناخت خبرنگار از خبر بیشتر و از نیازها و حساسیت‌های مخاطب آگاه باشد، در تهیه و تولید و نگارش و بیان خبر دقیق‌تر عمل می‌کند.
اهمیت خبر
خبر، ماده‌ی اولیه ارتباطات اجتماعی را تشکیل می‌دهد. در گفتگوهای عمومی نیز خبر، شامل آگاهی و اطلاعاتی است که افراد درباره‌ی زندگی مشترک خویش به دست می‌آورند. انسانها برای دستیابی به زندگی بهتر، انتخاب راه مناسبتر، فعالیت در صحنه‌ی اجتماع و پرداختن آگاهانهتر به مسئولیت‌های فردی و اجتماعی، بهتر است همواره از حوادث و اتفاقهایی که در دنیای اطراف‌شان روی می‌دهد، باخبر باشند. در حقیقت، تهیه‌ی خبر یکی از اهداف بنیادی ابزارهای ارتباطی به شمار می‌رود و رسانه‌های جمعی اساساً همراه باخبر متولد میشوند. نشر خبر و اطلاعرسانی در شکلگیری شخصیت اصلی یک رسانه‌ی ارتباطی از اهمیتی ویژه برخوردار است. بنابراین، ابزارهای ارتباطی، انتشار اخبار را به عنوان نخستین هدف، در رأس فعالیتهای خود قرار دادهاند و میکوشند نیازهای خبری مخاطبان خود را تأمین کنند.
عناصر خبر
هر خبرنگار پیش از هر چیز باید به شناسایی دقیق خبر بپردازد و با استفاده از ایده‌های خود یا استناد به گزارش‌های معتبر دیگران، جریان حقیقی آن را بیان و کیفیت و آثارش را به خوبی تشریح کند. با این شیوه، حقیقی بودن، نو بودن و جالب بودن خبر نیز که از جمله مهمترین ویژگیهای آن است، رعایت خواهد شد.
هر خبر هر چند کوتاه و کوچک، با توجه به اطلاعات زیر تهیه و تکمیل می‌شود:
• شخص یا اشخاصی که در یک واقعه شرکت دارند یا آن واقعه به گونهای با آنها ارتباط پیدا می‌کند.
• موضوع و نوع واقعه، یعنی آنچه واقعه را تشکیل می‌دهد.
• علت و انگیزهای که باعث ایجاد واقعه شده است.
• چگونگی وقوع که ترتیب و کیفیت واقعه را نشان می‌دهد.
• مکان وقوع و زمان آن.
این عناصر شش‌گانه‌ی خبر یعنی کجا، که (چه کسی)، کی (چه وقت)، چه (چه چیزی)، چرا و چگونه (چطور) الگویی است که با طرح مناسب آنها در خبر، کمترین ابهامی برای مخاطب باقی نمیماند و نیازهای او از محتوای خبر به میزان قابل توجهی تأمین می‌شود.
مراحل خبرنویسی
نگارش و تنظیم اخبار یکی از مهمترین مراحل کار رسانه‌های خبری است که به مهارت‌های ویژهای همچون تسلط بر موضوع خبر، آشنایی با متون خبر، تندنویسی، درستنویسی، سادهنویسی، رواننویسی، خلاصه‌نویسی، بهگزینی کلمات و عبارات، گزینش مناسب اطلاعات، تعیین حجم مناسب اطلاعات و نوشتن آمار و ارقام نیاز دارد. مرسومترین شیوه‌ی نگارش خبر، هِرم وارونه است که در آن، عبارت یا بند نخست، مهمترین بخش خبر را تشکیل می‌دهد. پس از آن نیز دیگر اطلاعات، به ترتیب تا کماهمیتترین بخش خبر میآید.
اخلاق خبرنگاری
• احساس مسئولیت اجتماعی
• صداقت و واقعنمایی؛ خبرنگار باید همه چیز را همان‌گونه که هست، بنگرد و بکوشد آن را همانطور که دیده است، بیان کند
• خبر برای همه؛ خبرنگار نباید مردم را از داشتن اطلاعات مفید مورد نیازشان محروم کند یا این اطلاعات را تنها در اختیار گروه ویژهای از مردم قرار دهد
• رعایت عدالت و انصاف؛ موضعگیری خبرنگار یا پایگاه خبری درباره‌ی خبر باید بر اساس حق باشد
• سودمندی و فایدهرسانی؛ خبررسانی ماهیتی آموزشی دارد و خبرنگار به حکم وظیفه‌ی اخلاقی و اجتماعی خود باید سعی در ترویج خوبیها داشته باشند و به انتشار خبرهای سودمند بپردازد
وظایف و مسئولیت‌های خبرنگار/ روزنامه‌نگار
• تحقیق و بررسی یک رویداد و اتفاق به محض وقوع و سعی در پوشش خبری وقایع آن
• تهیه‌ی خبر/ مقاله/ گزارش/ یادداشت برای انتشار و پخش و توصیف وقایع و علل وقوع آنها؛ گزارش جلسات و مصاحبه‌ها با کمک ابزارهای ضبط صدا و یا از راه خلاصه‌نویسی جهت درج در روزنامه/ مجله یا پخش از رادیو و تلویزیون
• تنظیم گزارش‌ها، مصاحبه‌ها و پیاده سازی متون گزارش‌ها و مصاحبه‌های ضبط شده
• پیدا کردن منابع خبری مطمئن و انتشار اخبار حقیقی
• هماهنگی با دیگر خبرنگاران و مسئولان به منظور انتشار اخبار تازه و غیر تکراری
• مصاحبه با افراد در حوزه‌های مختلف و به مقاصد و اهداف مختلف به صورت تلفنی/ اینترنتی یا حضوری و ارتباط با افراد جدید برای افزایش منابع خبری
• بازبینی خبر/ مقاله/ گزارش/ یادداشت به منظور اصلاح خطاها به لحاظ دستوری، نشانه‌گذاری‌ها و ...
• تنظیم خبرها بر اساس اهمیت، فرم و طولانی یا کوتاه بودن و سازماندهی آنها به صورت صحیح
• حضور در محافل، اجتماعات و رویدادهای مختلف؛ به عنوان مثال شرکت در کنفرانس‌های خبری به منظور دریافت آخرین اخبار و اطلاعات از مطالب ارائه شده در کنفرانس که معمولاً توسط مقام‌های سیاسی و دولتی یک کشور و در برخی از موارد توسط شرکت‌ها و برندهای مطرح در بازار برگزار می‌شود. یا شرکت در جشنواره‌های فرهنگی و هنری...
• مطالعه و بررسی کتاب‌ها، اخبار و اسناد عمومی مثل کتابخانه ها و … به منظور بازتاب حقایق مربوطه
• عکاسی یا فیلمبرداری از وقایع توسط خود خبرنگار یا یک عکاس دیگر
• کشف و بسط ایده‌های نو برای ستون‌های موجود یا برای تفسیر خبرها با توجه به مسائل روز و تجارب شخصی
• انتقال خبر از راه دور از طریق ابزار گوشی‌های هوشمند یا فکس
مهارت و توانمندی‌های مورد نیاز خبرنگاری/ روزنامه‌نگاری
به طور کلی خبرنگار یا روزنامه‌نگار باید توانایی برقراری ارتباط با دیگران را داشته باشد. با اصول روابط عمومی، تکنیک‌های نویسندگی، اصول گزارش‌نویسی و تکنیک‌های تهیه‌ی مصاحبه، خبر و گزارش آشنا باشد. توانایی بداهه‌گویی و همچنین کار گروهی داشته باشد. مهارت گوش داده به افراد را داشته باشد. پرسشگر باشد و به تکنیک‌های تحقیق و جستجو مسلط. با اصول تندنویسی و روش‌های کسب اطلاعات آشنا باشد. حریم خصوصی افراد را رعایت کند.
• غلبه بر احساسات؛ خبرنگاران موفق رسانه‌های بزرگ در گزارش‌های خبری تسلیم احساسات خود نمی‌شوند. همدردی و همدلی با مخاطب با احساساتی شدن متفاوت است. فراموش نشود که حضور خبرنگار در صحنه‌ی خبر برای عینیت بخشیدن به خبر است؛ نه تحریک احساسات. مردم نیازی به دیدن صحنه‌های احساس خبرنگار ندارند؛ آنچه آنها می‌خواهند دقت، صحت و جامعیت خبر در اسرع وقت است.
• فن بیان مناسب، داشتن سلامت اندام گفتاری و صدای مناسب و لحن خبری و غیرمصنوعی، تنفس درست، جنس صدا و استفاده‌ی درست از صدا و انتخاب لحن مناسب برای بیان، از مهارت‌های خبرنگاران آموزش دیده است.
• مهارت عالی نوشتاری و آشنایی با نگارش و تنظیم خبر، خبرنگار را در نوشتن متن خبر یا مخابره‌ی آن موفق می‌کند. نگارش درست و بدون غلط و رعایت زبان معیار و ایجاز در جمله‌بندی مهارتی است که خبرنگار باید با آن آشنا باشد.
• مهارت ارتباطی؛ ارتباط با همه چیز و همه کس، تقریباً بدون محدودیت. خبرنگار باید بتواند خود را با صحنه‌ی تصادف، زلزله، سیل، آتش‌سوزی، جنگ، جشن‌های ملی و مذهبی، مراسم ویژه، راهپیمایی‌ها و نمونه‌های مرتبط وفق دهد و مرتبط سازد. همچنین باید بتواند با کودک خردسال، نوجوان، جوان، پیر، کارگر و کارمند، هنرمند، قهرمان، دانشمند، افراد مثبت و منفی به طور مؤثر ارتباط برقرار کند.
• ذهن پوینده و علاقه‌ی زیاد به افراد، مکان‌ها و رویدادها؛ علاقه به امور و اتفاقات جاری در همه سطوح و داشتن حس کنجکاوی برای پیگیری اموری که ممکن است جنبه‌ی خبری قوی برای خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها داشته باشند.
• شناخت و آگاهی نسبت به خبرگزاری‌های مهم جهان که منجر به وسعت نگاه و فکر او می‌شود. آشنایی با زبان انگلیسی در این مورد ضروری است.
• اعتماد به نفس؛ خبرنگاری شغل سخت و پیچیده‌ای است و با چالش‌های زیادی روبه‌روست. اعتماد به نفس و شخصیت قوی برای داشتن و تاب آوردن چنین شغلی ضروری است.
• توانایی جمع‌آوری سریع اطلاعات و به نگارش درآوردن آن به شکل جذاب و قابل فهم برای همه
• صبر و تحمل زیاد؛ برای تهیه‌ی خبر گاهی باید مدت زمان زیادی را منتظر ماند و حرف‌های تند دیگران را تحمل کرد و دم بر نیاورد، این کار صبر و تحمل و جنبه‌ی بالایی می‌خواهد.
• مهارت‌های فناوری اطلاعات؛ امروزه خبرنگارها برای تهیه‌ی خبر یا مقاله یا گزارش تقریباً همه‌ی کارها را خودشان از طریق ابزارهای فناوری انجام می‌دهند. در صورت عدم تسلط بر چنین مهارت‌هایی این کار غیر ممکن خواهد بود.
دانش و تحصیلات مورد نیاز خبرنگاری/ روزنامه‌نگاری
برای ورود به شغل روزنامه‌نگاری باید در رشته‌ی علوم ارتباطات اجتماعی تحصیل کرد. البته بعضی خبرنگاران در رشته‌های دیگر تحصیل کرده و با گذراندن دوره‌های آموزشی روزنامه‌نگاری و خبرنگاری در دانشکده‌ی خبر و بعضی آموزشگاه‌های آزاد توانایی و دانش لازم را کسب می‌کنند. البته کسب تجربه نیز در این شغل بسیار مهم است.
بازارکار و وضعیت استخدام خبرنگار
ساعت کاری خبرنگار بسیار منعطف است. یا می‌تواند به استخدام جایی درآید و یا در عین حال با رسانه‌های دیگر هم کار کند یا به طور آزاد و مستقل (به صورت حق‌التحریری) با رسانه‌های مختلف کار کند. گاهی تهیه‌ی بعضی از اخبار و گزارشات باعث می‌شود که کار به درازا بکشد و این کار می‌تواند در شب، نیمه‌شب و یا صبح زود و یا در روزهای تعطیل باشد. محل کار او در دفاتری است که معمولاً با سر و صدای زیادی همراه است. بخشی از زمان خود را هم بیرون از محل کار می‌گذارد و گاهی به سفرهای ضروری نیز می‌رود.
رقابت در این شغل به خصوص در روزنامه‌های سراسری بسیار زیاد است. متقاضی و علاقه‌مند به این حرفه می‌تواند کارش را در یک روزنامه‌ی محلی آغاز کند و بعد با کسب تجربه‌ی بیشتر می تواند وارد حوزه‌های گسترده‌تر و روزنامه‌های سراسری شود. از جمله چالش‌هایی که بر سر راه خبرنگار وجود دارد، وجود خطرات احتمالی برای آنها در مناطق جنگی یا زلزله‌زده و ... و همچنین مستقل نبودن و وابسته بودن به جناح‌های سیاسی است.
