استخدام کارشناس تأسیسات
تأسیسات چیست؟
یکی از حیاتی‌ترین قسمت‌های یک ساختمان، تأسیسات آن است. تأسیسات در حوزه ساختمان‌سازی نقش فوق‌العاده مهمی ایفا می‌کند. بطور کلی می‌توان گفت که در بخش تأسیسات، هدف اصلی فراهم کردن اوضاع و شرایط مناسب جهت سکونت می‌باشد. در این قسمت از فرآیند ساخت‌وساز سعی می‌شود که مطابق با نقشه‌ها و اصول مهندسی شرایطی در ساختمان ایجاد شود که در نهایت مصرف انرژی‌های مختلف، بهینه‌تر شده و دوام سازه نیز افزایش یابد. از جمله سیستم‌هایی که در تأسیسات ساختمان مورد توجه قرار گرفته و در طرح کلی آن گنجانده می‌شوند می‌توان سیستم آب و فاضلاب، سیستم‌های بهداشتی، تهویه، سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی، سیستم گازرسانی، بهداشتی و ... اشاره کرد. مهندسان و کارشناسان با تهیه نقشه‌های دقیق و رعایت اصول و قوانین لازم، بخش تأسیسات را اجرا و راه‌اندازی می‌کنند.
بطور کلی تأسیسات ساختمانی را به دو بخش تقسیم‌بندی می‌کنند: تأسیسات مکانیکی و تأسیسات الکترونیکی. تأسیسات مکانیکی به آن قسمت از سیستم تأسیسات گفته می‌شود که مربوط است به فراهم نمودن گرما یا سرمای لازم در ساختمان، رساندن یا پمپاژ آب به طبقات بالای ساختمان، تامین آب گرم و سرد، تهویه هوا و دیگر نیازمندی‌های مکانیکی. اما تأسیسات الکترونیکی به آن قسمت از تأسیسات گفته می‌شود که مربوط به برق و تأمین نور لازم برای ساختمان است و وظیفه رساندن برق لازم به ابزارهایی مانند تلفن، آسانسور، پله برقی، وسایل روشنایی و ... را بر عهده دارد.
کارشناس تأسیسات کیست؟
با توضیحاتی که در مورد تأسیسات ساختمان در قسمت بالا آورده شد، کار کارشناسان این بخش نیز وضوح بیشتری می‌یابد. کارشناس تأسیسات به کسی گفته می‌شود که به طراحی، راه‌اندازی، نصب، نگهداری و تعمیر سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی، آب و فاضلاب، تهویه مطبوع و سیستم گازرسانی ساختمان‌های گوناگون می‌پردازد. این کار به دلیل ارتباط نزدیک با انرژی‌هایی نظیر برق و گاز و همچنین حرارت و برودت، خطراتی را نیز همچون برق‌گرفتگی، مسمومیت با گاز، سقوط از ارتفاع بالا و ... در بر دارد. از این رو، رعایت اصول و مقررات ایمنی و بهداشتی از مهمترین نکاتی است که در این شغل باید مورد توجه قرار گیرد. به دلیل نیاز به قدرت بدنی بالا و کار در شرایط سخت، بیشتر کسانی که در این حوزه شغلی به فعالیت می‌پردازند، آقایان هستند.
چرا استخدام کارشناس تأسیسات، مهم است؟
مانند هر شغل دیگری، کارشناسی تأسیسات هم اهمیت خود را در نیازهایی که از جامعه رفع می‌کند می‌یابد. اهمیتی که در استخدام کارشناس تأسیسات وجود دارد ناشی از اهمیت تأسیسات و کاری است که او در نگهداری و تعمیر و راه‌اندازی آن انجام می‌دهد. صرف هزینه برای تأسیسات یک ساختمان در درازمدت به‌صرفه خواهد بود. در روزگار ما که پیشرفت و علم و فناوری، موجب هوشمندسازی سیستم‌های تأسیساتی و افزایش بازده آنها شده است، توجه به بخش تأسیسات موجب صرفه‌جوییِ قابل توجهی در مصرف انرژی خواهد شد. در نتیجه قبوض مربوط به مصرف آب، گاز و برق هزینه‌های بسیار کمتری به ساکنان ساختمان‌ها تحمیل کرده و افزون بر این، هزینه تعمیر تأسیسات نیز کاهش محسوسی خواهد داشت. این در حالی است که در بسیاری از کشورها به دلیل محدودیت منابع انرژی و رشد روزافزون جمعیت، ارزش و اهمیت کار تأسیسات رو به افزایش است.
نکته بسیار مهم دیگر این است که نقشه‌کشی و اجرای دقیق و مستحکم تأسیسات مکانیکی و الکترونیکی ساختمان‌ها، تا حد زیادی ضامن بقای سازه نیز خواهد بود. اگر تأسیسات یک ساختمان با اصول و مقررات دقیق فنی و مهندسی طراحی و اجرا شده باشند، در آینده احتمال اینکه با خرابی آنها آسیب جدی به سازه ساختمان وارد آید بسیار کم خواهد بود. مضاف بر اینکه با تأسیسات سالم و اصولی، رفاه و راحتی ساکنان ساختمان‌ها نیز فراهم خواهد شد. برای مقابله با خطرات و حوادث ناگواری همچون آتش‌سوزی و زمین‌لرزه نیز می‌توان به تأسیسات مناسب تکیه کرد. می‌توان با تمثیلی ارزش تأسیسات را نیز نشان داد. اگر ساختمان را بدن انسان فرض کنیم، قلب این بدن همان تأسیسات آن خواهد بود، زیرا تأسیسات است که همچون قلب انسان، انرژی را در شریان‌های ساختمان روانه می‌کند.
وظایف و مسئولیت‌های کارشناس تأسیسات
وظایف و مسئولیت‌های کارشناسان تأسیسات بستگی به ساختمان‌ها و اماکن تجاری، صنعتی و مسکونی مختلفی دارد که این کارشناسان در آنها به فعالیت می‌پردازند.اما بطور کلی می‌توان از جمله وظایف و مسئولیت‌های کلی یک کارشناس تأسیسات به موارد زیر اشاره کرد:
• طراحی نقشه‌های مربوط به لوله‌کشی و تأسیسات گاز خانگی و تجاری و همچنین راه‌اندازی و نظارت بر عملکرد این سیستم‌ها
• خوانش و فهم درست از نقشه‌های مربوط به تأسیسات ساختمان‌های مختلف تجاری، صنعتی، مسکونی و ...
• طراحی و اجرای لوله‌کشی آب اعم از آب سرد و آب گرم و نظارت بر نحوه انجام اتصالات لوله‌ها و همچنین طراحی و اجرای لوله‌کشی‌های مربوط به فاضلاب و ابزارآلات و وسایل بهداشتی
• طراحی، راه‌اندازی و تعمیر تأسیسات مربوط به گرمایش ساختمان‌ها از طریق آب گرم یا همان شوفاژ
• طراحی، اجرا و تعمیر سیستم‌های سرمایشی ساختمان‌ها
• طراحی و ارائه نقشه سیستم تأسیسات مکانیکی
• اجرا و انجام تعمیرات مربوط به تأسیسات گرمایشی
• انجام جوشکاری مربوط به لوله‌ها و تجهیزات گاز و برق
مهارت‌ها، توانایی‌ها و ویژگی‌های لازم برای کارشناس تأسیسات
کارشناس تأسیسات علاوه بر مهارتی که در کار با دست دارد، باید قادر باشد که منشأ مشکلات را با دقت تمام پیگیری کرده و با مهارتی که در حل مسئله دارد، مشکل را حل کند. انجام کارهای مربوط به تأسیسات مکانیکی و الکترونیکی ساختمان‌های مختلف، نیازمند آمادگی جسمانی بالایی است و شخص باید قدرت تحمل گرما و سرمای نامتعارف را داشته باشد. در بخش زیر به پنج مورد از مهمترین مهارت‌ها و ویژگی‌های یک کارشناس خوب تأسیسات می‌پردازیم:
• قابل اعتماد بودن
کارشناس تأسیسات دارای نقش بسیار مهمی است. در نتیجه باید هم در طراحی و اجرای سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و هم در تعمیر آنها نهایت دقت، امانت و وقت‌شناسی را داشته و اعتماد کارفرمایان را جلب کند. مثلا اگر سیستم تهویه مطبوع انبار یک شرکت تولیدی در وسط روز دچار مشکل شود، متصدیان شرکت نیاز به کمک‌رسانی سریع هستند. هیچکس مایل به خرید از فروشگاهی نخواهد بود که دارای هوایی خفه و مرطوب است. اگر کارشناس تأسیسات کار خود را به‌درستی انجام ندهد، ممکن است آن فروشگاه، یک روز کامل کاری را متحمل ضرر شود. اعتمادپذیری کارشناس تأسیسات در نصب به‌موقع و درست نیز نهفته است. نصب به‌موقع و صحیح سیستم سرمایشی و یخچالی یک رستوران می‌تواند مانع از ضرر بیشتر آن شود. از این رو، برای پایدار بودن در این شغل، باید با رعایت نظم و وقت‌شناسی اعتماد کارفرمایان را جلب کرد.
• داشتن ذهنیت فنی
برخورداری از ذهنیت فنی برای کارشناس تأسیسات بسیار لازم است، زیرا او در کار خود ممکن است با سیستم‌های پیچیده و حساسِ بسیاری سروکار داشته باشد. کارشناس تأسیسات باید با موارد فنی بسیاری همچون موتورهای مختلف، سوخت‌ها، لوله‌کشی آب، ترموستات‌ها، فن‌ها یا پنکه‌ها و کلیدهای برق و ... آشنایی داشته باشد. او همچنین باید با نحوه کار باتستِرهای مونوکسید کربن، آنالیزورهای احتراق، تستِرهای اکسیژن، حرارت‌سنج‌ها و دیگر ابزارهای لازم آشنایی کافی داشته باشد.
• صبوری و خونسردی
هیچ چیز به اندازه مشکلی که به آسانی رفع‌شدنی نیست، باعث سردرگمی و کلافگی نمی‌شود. کارشناسان تأسیسات ممکن است بارها و بارها در چنین موقعیت‌هایی قرار بگیرند و با چک کردن چندین مورد فنی نیز به نتیجه مطلوب خود نرسند. در چنین موقعیت‌هایی، لازم است که فرد بتواند اضطراب و نگرانی را از خود دور نگه‌دارد. از دست دادن کنترل اعصاب، نه‌تنها کمکی به تسریع روند کار نخواهد کرد، بلکه ممکن است فرد در اثر خشم و هیجان‌های آنی مشکلات دیگری نیز بر مشکل نخست اضافه کند. مشکلاتی که در حین طراحی، راه‌اندازی و تعمیر سیستم‌های تأسیساتی رخ می‌دهند، گاه تنها با خونسردی و صبوری قابل حل و فصل هستند.
• مهارت ارتباطی نیرومند
افراد موفق در این حوزه و در هر حوزه کاری دیگر، با برقرار کردن ارتباط‌های مؤثر و نیرومند است که به این موقعیت دسته یافته‌اند. کارشناس تأسیسات باید بتواند با مشتریان و کارفرمایان خود ارتباط کلامی مؤثری برقرار کند. ارتباط کلامی نیرومند و ایجاد فضای دوستانه بین خود و کارفرمایان باعث خواهد شد که آنان در موارد بعدی نیز با همان کارشناس تماس گرفته و کار خود را به او بسپارند.
• داشتن شخصیتی فعال
کارشناس تأسیسات باید دارای زندگی فعال و پرتحرک باشد، چرا که باید بتواند گهگاه با دست‌های خود کار کند و به‌سرعت نقل مکان کند. کسانی که مایل‌اند یکجا بنشینند و کار خود را انجام دهند برای فعالیت در این زمینه شغلی مناسب نیستند. کارشناس تأسیسات با گوناگونی‌ها و تنوعات فراوانی سروکار دارد و با افراد کاملا متفاوتی نیز روبه‌رو می‌شود و همانطور که اشاره شد باید در محیط‌های مختلف با دماها و خطرات گوناگونی فعالیت کند. در نتیجه، داشتن روحیه شاداب، علاقه به تنوع و همچنین تحرک بدنی از لازمه‌های این شغل هستند.
تحصیلات لازم برای کارشناس تأسیسات
برای فعالیت در این رشته کاری، داشتن مدرک تحصیلی خاصی لازم نیست. اما بهتر است شخص متقاضی در دوران دبیرستان در شاخه کار و دانش و در یکی از رشته‌های مربوط به تأسیسات همچون تأسیسات گرمایشی، گازرسانی، برودتی و تهویه مطبوع ساختمان تحصیل کرده باشد. امکان تحصیل در دانشگاه نیز برای این افراد وجود دارد. کسانی که تمایل بیشتری به بحث‌های نظری در مورد تأسیسات دارند می‌توانند با تحصیل در رشته مهندسی مکانیک گرایش تأسیسات، تحصیلات خود را در این مورد ادامه دهند. لازم به ذکر است که از آنجا که این شغل بیشتر مستلزم کار عملی است تا نظری، کسب دانش نظری در آن چندان در میدان عمل سودمند نیست. بسیاری از کسانی که به این کار مشغول‌اند، مدرک تحصیلی خاصی ندارند و کار را بطور عملی و تجربی آموخته‌اند.
بازار کار و وضعیت استخدام کارشناس تأسیسات
کسانی که می‌خواهند به عنوان کارشناس تأسیسات فعالیت کنند می‌توانند در قسمت تأسیسات سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف دولتی و خصوصی، شرکت‌های عمرانی و ساختمان‌سازی و کارخانه‌های صنعتی به کار مشغول شوند. البته باید گفت که بسیاری از کارشناسان تأسیسات که تجربه و توان مالی کافی را کسب کرده‌اند، بگونه مستقل فعالیت کرده و برای خود کار می‌کنند. نگاهی به روند پرشتاب ساختمان‌سازی و اهمیتی که نصب و تعمیر تأسیسات مختلف دارد، نشانگر این است که این حیطه شغلی دارای بازار کاری پررونقی در آینده خواهد بود.
میزان درآمد کارشناس تأسیسات
درآمدی که عاید کارشناسان تأسیسات می‌شود، بنا بر میزان تجربه و مهارت و دقتی که در کارشان دارند متغیر است. میزان رضایت مشتریان و کارفرمایان نیز تأثیر فراوانی در رونق کاری و میزان درآمد این کارشناسان دارد. در کشور ما ایران، متأسفانه اطلاعات و آمارهای رسمی و معتبری در مورد درآمد کارشناسان تأسیسات وجود ندارد. اما بطور مثال، در کشوری همچون آمریکا و در سال ۲۰۱۳، متوسط درآمد سالانه یک کارشناس تأسیسات برابر با ۴۸۲۰۰ دلار بوده است.
