استخدام کارشناس کالیبراسیون (واسنجی)
کارشناس کالیبراسیون کیست؟
کارشناس کالیبراسیون به کسی گفته می‌شود که به مراقبت، سنجش و تعمیر انواع مختلف ابزارآلات و تجهیزات می‌پردازد. کار اصلی و اولیه کارشناس کالیبراسیون این است که از کالیبره بودن یا واسنجی‌شدگیِ درست ابزارها و آلات و ادوات سنجش و آزمایش و همچنین از اینکه این ابزارها قرائت درست و دقیقی ارائه می‌کنند، اطمینان حاصل کند. بسیاری از کارشناسان کالیبراسیون در زمینه مهندسی و برای شرکت‌های صنعتی و تولیدی کار می‌کنند. برخی از آنان نیز در ارگان‌های دولتی فعالیت کرده و برخی دیگر توسط شرکت‌های مهندسی و معماری استخدام می‌شوند.
کالیبراسیون چیست؟
کالیبراسیون یا واسنجی به عمل اندازه‌گیری و تعیین صحت یک وسیله اندازه‌گیری در تطابق با یک مرجع معتبر اندازه‌گیری گفته می‌شود. کارشناس کالیبراسیون معمولا عمل واسنجی را برای تعیین میزان خطا و یا درستی‌آزمایی دقت یک ابزار اندازه‌گیری انجام می‌دهد. یک نمونه ساده از عمل کالیبراسیون این است که دمای یک دماسنج از طریق قرار دادن آن در آبی که دمای دقیق آن مثلا ۲۱۲ درجه سلسیوس است، سنجیده شود تا میزان خطای آن دانسته شود. از آنجا که تعیین زمان دقیق نقطه جوش آب با چشم می‌تواند نادقیق باشد، برای رسیدن به نتیجه‌ای دقیق‌تر، یک دماسنج مرجع و استاندارد را در آب قرار می‌دهند تا دقت دماسنج مورد آزمایش را در مقایسه با آن بسنجند.
هدف اصلی کالیبراسیون، حصول اطمینان از دقت قرائت‌های صورت‌گرفته از دستگاه و تلاش برای ایجاد قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجعی همچون استانداردهای ملی و سپس بین المللی است.
چرا استخدام کارشناس کالیبراسیون مهم است؟
اهمیت استخدام کارشناس کالیبراسیون به اهمیت کار او یعنی کالیبره کردن ابزارها و دستگاه‌های اندازه‌گیری بستگی دارد. اهمیت کالیبراسیون بخاطر این است که می‌توان از طریق آن دقت اندازه‌گیری‌ها را تضمین کرد. اندازه‌گیری دقیق، اهمیتی بنیادی در ارتقای سطح کیفی و ایمنی بسیاری از محصولات و خدماتی دارد که روزانه از آنها استفاده می‌کنیم. عده کمی از افراد از نقش کلیدی و حساس کالیبراسیون در زندگی روزمره آگاه هستند. این در حالی است که کالیبراسیون دقت لازم در اندازه‌گیری‌های مورد نیاز در پژوهش‌های علمی، ابتکارها و همچنین در تولید میلیون‌ها کالا و محصول را در سراسر جهان تضمین میکند. نگاهی به اثاث موجود در یک اتاق ساده روشن میکند که همه این لوازم با اندازه‌گیری‌های سختگیرانه‌ای تولید شده‌اند که دقت آنها را کالیبراسیون ضمانت کرده است.
فهرست کوتاهی از مواردی که کالیبراسیون به آرامی و بطور نامحسوس، دقت اندازه‌گیری‌های دقیقی را که در راحتی زندگی افراد و کیفیت و ایمنی محصولات و ابتکارات روزانه نقش دارند فراهم میکند، شامل موارد زیر است:
• تمامی وسایل نقلیه و سیستم‌های مربوط به آنها مانند خودروها، قطارها، هواپیماها و پمپ‌‌بنزین‌ها
• تمامی وسایل الکترونیکی از قبیل تلفن، گوشی همراه، رایانه، وسایل برقی خانگی و ابزارهای آزمایش و اندازه‌گیری
• تمامی فرآورده‌های دارویی و بهداشتی
• تمامی ابزارهای پزشکی مانند دستگاه ضربان‌ساز و فرآیندهای پزشکی همچون ضدعفونی‌سازی
• تمامی سیستم‌ها، تجهیزات و دستگاه‌های مربوط به حوزه هوافضا مانند راکت‌ها، ماهواره‌ها و ایستگاه‌های فضایی بین‌المللی
• تولید مواد غذایی، ترابری و ذخیره آنها
• تحقیقات، پیشرفت‌ها و نوآوری‌های علمی
• خرید و فروش مواردی همچون غلات، حبوبات، نفت و طلا
فواید کالیبراسیون
از جمله فواید و مزایایی که انجام عمل کالیبراسیون توسط کارشناسان این امر به همراه دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• کالیبراسیون با افزایش بازده تولید موجب صرفه‌جویی مالی می‌شود
فرآیند تولیدی که کارآمد باشد و اختلالات مکانیکی آن کم باشد، سوددهی بیشتری نیز خواهد داشت. کالیبراسیون صرفه‌جویی مالی به همراه دارد زیرا با تضمین دقت و درستی اندازه‌گیری در ابزارهای اندازه‌گیری موجب تشخیص بهنگام مشکلات و موانع تولیدی می‌شود. به جای غافل‌گیر شدن در روند تولید، این مشکلات را می‌توان در خلال مدت نگهداری به صورت فعالانه برطرف کرد.
• کالیبراسیون از طریق افزایش عمر تجهیزات موجب صرفه‌جویی مالی می‌شود
کالیبراسیون در افزایش طول عمر ابزارها و تجهیزات تولیدی مختلف نقش بسزایی دارد. نگاهی به صنایع مختلف، گستردگی استفاده از موتورهای گوناگون را در صنعت نشان خواهد داد. در طول زمان، قسمت‌های چرخان این موتورها ممکن است دچار عدم توازن و تعادل شوند. اگر مشکلات این موتورها با ابزارهای اندازه‌گیری دقیق و کالیبره مورد تشخیص قرار نگیرند، ممکن است موتور ناگهان از کار بیفتد. یک دستگاه کالیبره کنترل ارتعاش یا یک دماسنج مادون قرمزِ کالیبره، اختلال موجود را به سرعت تشخیص داده و مانع از تحمیل هزینه‌های تعویض خواهد شد.
• کالیبراسیون ایمنی را افزایش می‌دهد
اندازه‌گیری‌های دقیقی که توسط کالیبراسیون ضمانت شده‌اند از طریق کمک به حفظ محیط مناسب برای برخی از فرآیندها بویژه فرآیندهایی که فوق‌حساس هستند، ایمنی این فرآیندها را افزایش می‌دهند. باتری یون لیتیوم که توسط کارخانه‌های خودروسازی، تولیدکنندگان گوشی تلفن و دیگر صنایع تولید می‌شود، نمونه‌ای است از فرآیندهای فوق‌حساس که مستلزم اندازه‌گیری و کنترل دقیق است تا کارگران محیط امنی برای کار داشته باشند. باتری یون لیتیوم باید در محیطی تولید شود که درجه رطوبت نسبی آن کمتر از یک درصد است، زیرا لیتیوم می‌تواند به آسانی با بخار آب واکنش انجام داده و مواد شیمیایی بسیار خطرناکی تولید کند. برعکس، کارخانه‌هایی که سوخت راکت تولید می‌کنند برای کاهش احتمال انفجار، نیازمند محیطی با میزان رطوبت بالا هستند.
اندازه‌گیری‌های دقیقِ محیطی در این فرآیندها و دیگر فرآیندهای فوق‌حساس اگر توسط کالیبراسیون تأیید شوند موجب حفاظت از جان افراد خواهد شد.
وظایف و مسئولیت‌های کارشناس کالیبراسیون
اگرچه وظایف و مسئولیت‌های روزانه کارشناس کالیبراسیون توسط کارفرمای او تعیین می‌شود، وظایفی نیز هستند که جزو وظایف عمومی و در عین حال، اصلی این نوع از کارشناسان هستند. کار این کارشناسان تضمین میکند که ابزارها و دستگاه‌های ثبت و ضبط و اندازه‌گیری دارای استانداردهای رسمی هستند و نتایج دقیق و قابل اعتمادی به دست می‌دهند. وظایف عمومی این کارشناسان به ترتیب زیر است:
• کالیبره کردن دستگاه‌ها و تجهیزات
کارشناسان کالیبراسیون از ابزارهای مختلفی برای کالیبره کردن وسایل و تجهیزات برقی و مکانیکی استفاده میکند و از این طریق ضمانت می‌کنند که این تجهیزات طبق استانداردها عمل می‌کنند.
• انجام تست‌های منظم
تست‌های منظم به کارشناس کالیبراسیون این امکان را می‌دهند که تعیین کند آیا ابزارها و تجهیزات در محدوده رسمی عمل می‌کنند یا نه. این کارشناسان، داده‌های به دست آمده از تست‌ها را تحلیل می‌کنند تا بفهمند که آیا دستگاه‌ها نیاز به کالیبراسیون یا تعمیر دارند یا نه.
• انجام مراقبت
گاهی اوقات برای اطمینان از عمل ابزارها و تجهیزات بر طبق استانداردها و کیفیت‌های رسمی، کارشناسان کالیبراسیون از سیستم‌ها و نرم‌افزارهایی جهت پیگیری، زمان‌بندی و مراقبت بهره‌گیری می‌کنند.
• تعمیر تجهیزات
کارشناسان کالیبراسیون گاهی به تعمیر ابزارها، تجهیزات و سیستم‌های کنترل می‌پردازند. ممن است آنان شخصا ابزارها را تعمیر کنند یا اینکه در فرآیند تعمیرات، به پشتیبانی از افراد و بخش‌های مختلف بپردازند.
• تهیه اسناد و مدارک و گزارش
کارشناسان کالیبراسیون، خدمات خود را از طریق گزارش‌های مختلف مستند می‌کنند. آنها برای کالیبراسیون مجوز تهیه می‌کنند، اطلاعات را گزارش می‌کنند و توصیه‌های مکتوب به سرپرستان بخش‌ها و مدیران شرکت‌ها می‌کنند.
مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برای کارشناس کالیبراسیون
کارشناسان کالیبراسیون نیاز به مهارت بالا در اندازه‌گیری و مهارت‌های تحلیلی برای کالیبره کردن، نظارت، آزمایش و تعمیر سریع و دقیق تجهیزات دارند. بسیاری از کارفرمایان به دنبال کارشناسانی با مهارت‌های زیر هستند:
• مهارت‌های اندازه‌گیری
کارشناسان کالیبراسیون از هفت واحد اصلیِ دستگاه بین‌المللی یکاها (متر، کیلوگرم، ثانیه، آمپر، کلوین، کاندلا و مول) استفاده می‌کنند. آنان به محاسبه و تبدیل این واحدها و یکاها می‌پردازند و بسته به موقعیت از استانداردهای مختلف اندازه‌گیری استفاده می‌کنند (مانند ابتدایی، مرجع، درونی و ...).
• دانش ریاضی
داشتن درکی صحیح از ریاضیات کاربردی و فنی شامل احتمالات، استنتاج آماری و مفهوم‌هایی همچون کسرها، درصدها، نسبت‌ها، تناسب‌ها برای محاسبه عدم قطعیت در اندازه‌گیری‌ها لازم است.
• مهارت حل مسئله
کارشناسان کالیبراسیون باید دارای مهارت حل مسئله باشند تا بتوانند تعیین کنند که اندازه‌گیری‌ها و نتایج تست‌ها در محدوده مورد انتظار نیستند.
• توانایی تحلیل
توانایی تحلیل داده‌های خام، استخراج اطلاعات اصلی و گرفتن نتایج منطقی از داده‌ها بسیار مهم است، زیرا کارشناسان کالیبراسیون نتایج تست‌ها را تحلیل می‌کنند، توصیه‌هایی ارائه می‌دهند و راهکارهایی ابتکاری برای مشکلات پیچیده پیدا می‌کنند.
• مهارت‌های ارتباطی
کارشناسان کالیبراسیون بطور منظم در ارتباط با همکاران و کارفرمایان خود هستند. از طرف دیگر، برای انتقال اطلاعات مربوط به استانداردها، پروتکل‌ها، تجهیزات و ایمنی باید دارای مهارت بالای نوشتاری و گفتاری باشند.
تحصیلات مورد نیاز برای کارشناس کالیبراسیون
برای فعالیت در این حوزه داشتن دیپلم و ترجیحا دیپلم فنی لازم است. طبق گزارش اداره کار ایالات متحده آمریکا، بسیاری از کارفرمایان در این کشور ترجیح می‌دهند که متقاضیان را در حین کار آموزش دهند. برخی از کارفرمایان برای پست‌های بالاتر ترجیح می‌دهند متقاضیان دارای مدرک کارشناسی در مهندسی یا دیگر رشته‌های فنی بوده و چند سال هم تجربه داشته باشند.
بازار کار و وضعیت استخدام کارشناس کالیبراسیون
بازار کار این حوزه کاری بستگی زیادی به اوضاع صنعت دارد. هر جا که از ابزارها و وسایل اندازه‌گیری استفاده می‌شود می‌توان کارشناس کالیبراسیون را نیز در آنجا مشاهده کرد. کسانی که مایل به اشتغال به عنوان کارشناس کالیبراسیون هستند می‌توانند در شرکت‌ها و کارخانجات دولتی و خصوصی مختلف در بخش‌های صنعتی، دارویی، شیمیایی، نظامی، الکترونیکی، خودروسازی و ... استخدام شوند.
میزان درآمد کارشناس کالیبراسیون
درآمد کارشناسان کالیبراسیون بستگی به میزان سابقه، سطح تحصیلات و نوع صنعتی که در آن فعالیت می‌کنند و نوع قرارداد آنان دارد. کارشناسانی که دارای سابقه بیشتر هستند و با دستگاه‌ها و تجهیزات پیچیده‌تری سروکار دارند، درآمد بیشتری کسب می‌کنند. در ایران متأسفانه آمار قابل اعتماد و رسمی‌ای در مورد حقوق این دسته از کارشناسان وجود ندارد. اما در خارج از ایران و طبق گزارش اداره کار آمریکا، متوسط درآمد سالانه کارشناس کالیبراسیون برابر با ۶۴۰۰۰ دلار می‌باشد. حداکثرِ این درآمد برابر با ۹۴۰۰۰ دلار و حداقل آن نیز برابر با ۳۵۰۰۰ دلار است.
