استخدام کارشناس کسب و کار
کسب و کار چیست؟
کسب‌وکار به هر نوع سازمان یا تشکیلات اقتصادی‌ای گفته می‌شود که با امور مالی، صنعتی یا حرفه‌ای در ارتباط است. کسب‌وکارها ممکن است انتفاعی یا غیرانتفاعی یوده و مقاصد خیرخواهانه و مردمی داشته باشند. اصطلاح کسب‌وکار برای فعالیت‌ها و کوشش‌های فردی برای تولید و فروش کالاها و خدمات به منظور کسب منفعت مالی نیز به کار برده می‌شود.
توسعه کسب‌وکار به چه معناست؟
مفهوم توسعه کسب‌وکار، مفهومی پویا و متغیر است و از منظرهای متفاوتی می‌توان به آن نگریست. به زبان ساده می‌توان گفت که توسعه کسب‌وکار یعنی رونق بخشیدن به کسب‌وکار از طریق رقابتی کردن آن، گسترش خدمات یا کالاها و تمرکز بر بازارهای خاص. به بیان دیگر، توسعه کسب‌وکار به فعالیت در جهت رشد و شکوفایی کسب‌وکار در دامنه‌ای وسیع‌تر از حالت فعلی آن گفته می‌شود.
توسعه کسب‌وکار دارای سه بخش یا مؤلفه اساسیِ مورد اتفاق کارشناسان این حوزه است: بازار، مشتری و رابطه. برای گسترده‌تر کردن حوزه کسب‌وکار به فراتر از وضعیت موجود، تمرکز بر یکی از این سه مؤلفه ضروری می‌باشد. نوع کسب‌وکار و جهت رشد آن است که مؤلفه مورد تمرکز را تعیین می‌کند. مثلا اگر شما صاحب یک لبنیاتی باشید و به دنبال گسترش آن از طریق فروش بیشتر یا افتتاح لبنیاتی‌های دیگر باشید می‌توانید بر نوعِ مشتریانی که علاقه به این نوع از محصولات دارند تمرکز کنید یا این که جدیدترین نوع محصولات لبنی را مورد تحقیق قرار دهید و یا این که بر رابطه لبنیاتی خود با مشتریان، کارکنان و دیگر کسب‌وکارها تمرکز داشته باشید.
اهمیت استخدام کارشناس کسب‌وکار
از جمله دلایلی که می‌توان برای استخدام کارشناس کسب‌وکار ذکر کرد موارد زیر است:
انعطاف‌پذیری
استخدام کارشناسان کسب‌وکار از هر جهت انعطاف و سازگاری کار را افزایش می‌دهد. کارشناسان کسب‌وکار تعهد دارند که پروژه‌های مربوط به کسب‌وکار را با بیشترین بازده به انجام برسانند. شروط و قیود مطرح‌شده در قرارداد این کارشناسان را نیز می‌توان مورد بازبینی و تغییر قرار داد. دستمزد و حقوق آنان انعطاف‌پذیر است و به صورت های مختلف از جمله ساعتی، روزانه و ماهانه و بیشتر می‌توان آن را پرداخت.
تمرکز بیشتر
کارشناس کسب‌وکار عامل اصلی پیشرفت و توسعه یک کسب‌وکار است. او به علت برخورداری از تخصص و مهارت در این موضوع، می‌داند که دقیقا چه کاری را در چه زمانی انجام دهد. با وجود چنین کسی، کارفرما به جای آن که زمان خود را صرف مسائل مربوط به پروژه‌ها و قراردادها کند می‌تواند با خاطری آسوده به دیگر کارها نظیر انتخاب برند و تشویق کارکنان و ... بپردازد. در نتیجه، با استخدام کارشناس کسب‌وکار، تمرکز بیشتری صرف کار شده و استانداردهای کلی آن نیز ارتقا می‌یابد.
هزینه به‌صرفه
استخدام کارشناسی که متخصص در توسعه کسب‌وکار است، به‌طور طبیعی به‌صرفه خواهد بود. به دلیل این که این کارشناسان از پیش، تجربه و دانش مورد نیاز را کسب کرده‌اند تنها اجرت کاری را که به آنان محول شده دریافت خواهند کرد. اما کار با غیرکارشناسان، نه تنها ممکن است فارغ از پرداخت دستمزد، مقتضی آموزش آنان باشد بلکه در موارد بسیاری ممکن است ضرر و زیان قابل توجهی نیز به کسب‌وکار کارفرمایان تحمیل کند.
دسترسی به انواع مختلف مهارت‌ها
پروژه‌های مربوط به توسعه کسب‌وکار بر مهارت افراد تکیه دارند. استخدام انواع مختلف کارشناسان کسب‌وکار نظیر کارشناس توسعه، کارشناس تحلیل کسب‌وکار، کارشناس مدیریت استراتژیک و ... دامنه وسیعی از مهارت‌های گوناگون را در اختیار کارفرمایان قرار می‌دهد.
واکنش سریع در مواقع اضطراری
برخی از پروژه‌ها و قراردادها ممکن است در زمان‌های غیرمنتظره از راه برسند، زمان‌هایی که فرصت برای رسیدگی شخصی به مشکلات و مسائل، بسیار کوتاه است. در این مواقع، تصمیم‌گیری‌ها ممکن است شتابزده و غیرحرفه‌ای باشد و یا اصلا فرصت از چنگ کارفرمایان به در برود. کارشناس کسب‌وکار با مهارت و تخصصی که دارد، در چنین مواقعی فرصت را غنیمت شمرده و نهایت استفاده را از آن خواهد کرد.
انواع کارشناسان کسب‌وکار و شرح وظایف آنها
حوزه کسب‌وکار دامنه گسترده‌ای دارد و مهارت‌ها و تخصص‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد. در نتیجه، کارشناسانی هم که در این حیطه فعالیت می‌کنند هریک در زمینه‌ای تجربه و مهارت دارد. برخی از آنان به تحلیل کسب‌وکار پرداخته، برخی دیگر به توسعه آن همت گماشته و برخی هم به مطالعه و مدیریت استراتژیک کسب‌وکار مشغول هستند. در بخش زیر به معرفی برخی از این کارشناسان و شرح قسمتی از وظایف و مسئولیت‌هایشان می‌پردازیم:
کارشناس تحلیل کسب‌وکار
این دسته از کارشناسان به بررسی، تحلیل و ارزیابی سیستم‌های کسب‌وکار و نیازهای کارفرمایان می‌پردازند. آنها سندها و اطلاعات لازم را گردآوری کرده، محدوده کسب‌وکار را تعریف نموده و سیستم‌هایی را همراستا با راهبردهای کلیِ کسب‌وکار صورت‌بندی می‌کنند. برخی از مسئولیت‌های کارشناس تحلیل کسب‌وکار عبارت‌اند از:
• تعیین اهداف عملیاتی بر اساس مطالعه کارکردهای کسب‌وکار، گردآوری اسناد و اطلاعات لازم و ارزیابی شرایط خروجی و بازده کسب‌وکار
• طراحی جدول‌ها و نمودارهای مربوط به جریان کار، مطالعه ظرفیت سیستم و نوشتن جزئیات کار
• بهبودبخشی به سیستم کسب‌وکار از طریق بررسی عوامل و روندهای موجود و ایجاد تعدیلات
• ارائه راهکار براساس شناسایی مشکلات و موانع و ایجاد روندهای بهینه‌تر
• تعریف نیازها و الزامات کار از طریق تشخیص فازها و عناصر مهم، تشکیل تیم برای پروژه و تعیین بودجه آن
• نظارت بر روند پروژه و ارائه گزارش از آن
• حفاظت از اطلاعات و محرمانه نگه‌داشتن آن
• ارائه گزارش‌های فنی از طریق جمع‌آوری، تحلیل و تلخیص اطلاعات و گرایش‌های موجود در آن نوع از کسب‌وکار
• انجام و هماهنگ‌سازی پژوهش‌های مالی، بازاری و عملیاتی جهت پشتیبانی از برنامه‌ریزی‌های راهبردی و تجاری
• تفسیر، ارزیابی و ایجاد همبستگی در میان داده‌های پژوهشی و ارائه تحلیل‌های منسجم از کسب‌وکار برای استفاده در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک
• ارائه پیشنهادات تغییر به مدیریت ارشد با استفاده از تحلیل‌هایی که مؤید این پیشنهادات باشند و شرکت فعالانه در عملی کردن این تغییرات و اصلاحات
• ارائه گزارش‌های آموزنده، عملیاتی و تکرارپذیری که گرایش‌های مربوط به آن کسب‌وکار را بررسی کرده و فرصت‌های پیشرفت را نشان دهد
کارشناس توسعه کسب‌وکار
کارشناس توسعه کسب‌وکار در خط مقدم ایجاد و گسترش کسب‌وکار برای یک شرکت است. او مسؤول تولید کسب‌وکار جدید برای کارفرمایان از طریق بازاریابی و ارائه پیشنهاد و مشاوره است. کارشناس توسعه کسب‌وکار معمولا با بهره‌گیری از دارایی کارفرمای خود استراتژی‌هایی را برای بهبود و توسعه کسب‌وکار طراحی و به کار می‌گیرد. از جمله وظایف او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• هماهنگی با تیم پژوهش بازار و تشخیص الزامات و نیازمندی‌های کسب‌وکار
• نظارت بر برنامه‌های کاری جدید و کسب اطمینان از به‌کارگیری درست آنها
• ایجاد و حفظ روابط برای کارفرمایان
• اداره بازارهای جدید و شناسایی الزاماتِ بازارهای سودده و ایجاد محصولات و خدمات جدید
• حصول اطمینان از التزام به داده‌ها و اطلاعات تجاری و استانداردهای شرکت
• تحلیل نیازمندی‌های کسب‌وکار و طراحی استراتژی‌های کوتاه‌مدت و درازمدت
• انجام و ارائه گزارش‌های هفتگی و ماهانه برای تبلیغات و کسب‌وکارهای نوظهور
مدیر استراتژیک
برای آن که یک شرکت یا کسب‌وکار رشد کند باید اهدافی برای آن تعیین کرد که ریسک کمتری به دنبال دارند. مدیر استراتژیک کسی است که می‌داند چگونه می‌توان به بهترین نحو ممکن به این اهداف دست یافت. او اهداف کسب‌وکار را ارزیابی کرده، اهداف واقع‌گرایانه را مشخص می‌کند و با همکاری مدیران دیگر برنامه‌ها و راهبردهای اجرایی‌ای را برای رسیدن به این اهداف طرح‌ریزی می‌کند. گفتنی است که این شغل، از سمت‌های بالا در یک شرکت یا کسب‌وکار می‌باشد.
با این که تمام کارکنان در هر شرکتی در جهت موفقیت آن شرکت تلاش می‌کنند، اما وظیفه مدیر استراتژیک است که به این هدف جامه عمل بپوشاند. مدیر استراتژیک برای رسیدن به چنین هدفی باید به وظایف زیر عمل کند:
تحلیل اطلاعات:
پیش از ارائه هرگونه پیشنهادی، مدیر استراتژیک باید اطلاعاتِ مؤید نظرات خود را در دست داشته باشد. بخش اعظم کار این مدیران، تحلیل اطلاعات مربوط به شرکت و صنعت مربوطه برای ارائه نظرات تخصصی است. تحقیقات آنها شامل تعیین محصولات و خدمات، یافتن قیمت مناسب برای آنها، ثبت وضعیت عملکرد شرکت در سال‌های گذشته، تشخیص بازارهای پرفروش و در نهایت، گنجاندن سامان‌مند این اطلاعات در گزارش‌های سالانه و ارائه راهکارهایی جهت تسزیع روند بهبود کسب‌وکار است.
ارائه راهکار:
مهم‌ترین وظیفه مدیر استراتژیک توصیه و ارائه مراحل قابل‌سنجش جهت رسیدن به رشد کلی کسب‌وکار و در عین حال تمرکز بر پروژه‌های مجزا و وابسته به هم است. او برای رسیدن به چنین هدفی، مدل‌های مالی و آماری طراحی می‌کند تا به مدیران و کارفرمایان، چگونگی کسب عائدی از توصیه‌ها و راهکارهای مالی‌اش را نشان دهد. این توصیه‌ها ممکن است شامل ایجاد تغییراتی در عملیات‌های داخلی، توسعه محصولات یا استراتژی قیمت‌گذاری مجدد باشد.
هدف‌گذاری:
پس از آن که اهداف پیشنهادی مورد تایید هیات مدیره قرار گرفت مدیر استراتژیک با همکاری دیگر مدیران برنامه‌ها را وارد فاز اجرایی می‌کند. این کار شامل همکاری با بخش مالی برای تأمین بودجه، تعاون با بخش منابع انسانی برای استخدام یا تربیت نیروی مازاد، مذاکره با تیم توسعه برای تولید ایده در مورد محصولات جدید و ... می‌باشد. مدیر استراتژیک با همکاری دیگر مدیران، اهدافی را برای تیم‌های مختلف تعیین و آنها را به مراحل قابل‌اجرا برای کارکنان تقسیم‌بندی می‌کند.
کارشناس مطالعه کار
مطالعه کار اصطلاحی است کلی برای مجموعه‌ای از تکنیک‌ها به‌ویژه مطالعه روش و کارسنجی که در کسب‌وکارها مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌طور سیستماتیک به کاوش تمامی عوامل دخیل در کارآمدی و بهینگی موقعیت کنونی کسب‌وکار جهت بهبود آن کسب‌وکار می‌انجامد. به کسانی که دست به چنین مطالعاتی می‌زنند، کارشناس مطالعه کار گفته می‌شود. یکی از مهم‌ترین اهداف در مطالعه کار، ارتقاء سطح بهره‌وری و بازده کارکنان، ابزارآلات، تجهیزات و مواد است. دیگر هدف مهمِ مطالعه کار، تعیین بهترین روش برای اجرای عملیات‌ها و کاهش یا حذف هدردهی نیروی مادی و انسانی است. از مطالعه کار در مورد تعیین زمان استاندارد مورد نیاز کارکنان برای انجام عملیات در یک محیط کاری نُرمال نیز بهره گرفته می‌شود. کارشناس مطالعه کار از تکنیک‌های خود برای حل دو مسئله اساسی استفاده می‌کند: الف)چگونگی انجام درست یک کار ب)زمان مناسب برای تکمیل یک کار. از وظایف کارشناس مطالعه کار می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
• استانداردسازی روش انجام کار
• تلاش در جهت کاهش هزینه تولید کالا
• تعیین زمان استاندارد برای انجام کار
• کاهش حرکت مواد و اپراتورها
• حذف حرکات انسانی غیرضروری
• ارائه راهکارهایی برای استفاده بهینه از کارکنان، ماشین‌ها، تجهیزات و مواد خام و ...
• کاوش تمامی عوامل مؤثر در میزان بازده کار و کالاها
کارشناس ارشد مدیریت کسب‌وکار
مدیریت ارشد کسب‌وکار (MBA) معادل است با درجه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت و بالاترین درجه علمی در رشته تجارت است. مدیران ارشد کسب‌وکار ممکن است در یکی از رشته‌های چهارگانه بازاریابی و مدیریت فروش، مدیریت مالی، مدیریت تولید و پروژه و مدیریت منابع انسانی تخصص داشته باشند. از جمله وظایفی که این قشر از مدیران بر عهده دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مدیریت و رهبری کارآمد و تأثیرگذارِ یک سازمان یا زیرمجموعه‌های آن مانند بخش‌های مالی، فروش، تولید، توسعه و ...
• ایجاد تغییر و تحول در بخش‌های تخصصی سازمان
• ایجاد تغییر و تحول در کل یک سازمان از طریق طراحی و ارائه برنامه‌های جدید و سعی در هدایت و رهبری این برنامه‌ها پس از دستیابی به تجربه کافی در امر مدیریت
• کارآفرینی از طریق ایجاد کسب‌وکارها و فعالیت‌های نوین در درون سازمان یا شرکت و یا ایجاد سازمان یا شرکت جدید
• ارائه مشاوره‌های تخصصی و داده‌های مطالعاتی در حوزه مدیریت به دیگر مدیران در سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف
مهارت‌ها، توانایی‌ها و تحصیلات لازم برای کارشناس کسب‌وکار
حوزه فعالیت‌های مربوط به کسب‌وکار بسیار پردامنه و گسترده است. در نتیجه هر دسته از کارشناسان این حوزه نیز باید دارای مهارت‌ها و تحصیلات خاص خود باشند. در قسمت زیر به مهارت‌های کلی و نیز تحصیلات مورد نیاز این کارشناسان می‌پردازیم:
• داشتن حداقل، مدرک کارشناسی در یکی از رشته‌های مدیریت اجرایی یا همان MBA، رشته‌های مدیریت اعم از مدیریت مالی، سرمایه‌گزاری و...، حساب‌داری و دیگر رشته‌های مرتبط. (بدیهی است که اولویت با دارندگان مدرک تحصیلی بالاتر مانند کارشناسی ارشد است.)
• تسلط بر زبان انگلیسی و ترجیحا داشتن مدرک IELTS یا TOEFL
• برخورداری از مهارت‌های ارتباطی و قدرت مذاکره
• تفکر انتقادی و تحلیلی
• خلاقیت و ابتکار
• توانایی کار به صورت مستقل و فردی و کار گروهی
• مهارت سازمان‌دهی امور و افراد
• قدرت تصمیم‌گیری بالا به‌ویژه در مواقع اضطراری و حیاتی
• برخورداری از اطلاعات به‌روزِ مالی، اقتصادی و مدیریتی
• مهارت بالا در حل مسئله
بازار کار و وضعیت استخدام کارشناس کسب‌وکار
بازار کار کارشناسان کسب‌وکار به دلیل نوسان شرایط اقتصادی و مهاجرت تعداد قابل‌توجهی از نخبگان این حوزه به کشورهای خارجی، می‌تواند رونق و شکوفایی بیشتری در ایران داشته باشد. گسترش وسایل ارتباطی و نیز پیچیدگی روابط تجاری و اقتصادی نیز می‌تواند بر این رشد و شکوفایی بیفزاید. کارشناسان کسب‌وکار بر حسب سِمت و عنوان فرعی خود اعم از مدیر، تحلیلگر، کارشناس ارشد و غیره و بنا بر سابقه، سطح تحصیلات و توانمندیهای خود در ادارات، سازمان‌ها، شرکت‌ها، صنایع و کسب‌وکارهای کوچک می‌تواند استخدام شود.
میزان درآمد کارشناس کسب‌وکار
ملاک درآمد کارشناس کسب‌وکار، میزان سابقه کاری، سطح تحصیلات، نوع قرارداد و نوع کسب‌وکار یا شرکت و سازمانی است که در آن به فعالیت می‌پردازد. متأسفانه در ایران اطلاعات و آمار موثق و رسمی‌ای در مورد درآمد این نوع از کارشناسان در دست نیست. اما در خارج از ایران و بنا بر آمار موجود در سایت پِی‌اسکِیل متوسط درآمد سالانه هر یک از کارشناسانی که در قسمت بالا به آنها اشاره شد (به جز کارشناس مطالعه کار) به قرار زیر است:
• کارشناس تحلیل کسب‌وکار: ۶۸۸۵۸ دلار
• کارشناس توسعه کسب‌وکار: ۵۷۷۰۴ دلار
• کارشناس مدیریت استراتژیک (مدیر استراتژی): ۱۰۰۱۴۶ دلار
• کارشناس ارشد مدیریت کسب‌وکار: ۱۱۰۳۸۰ دلار
