استخدام مترجم افغانی
مترجم افغانی کیست؟
مترجم افغانی عنوانی است کلی برای کسی که می‌تواند گفتار و نوشتار دری یا پشتو را به گفتار و نوشتار زبان مقصد یا مادری خود برگرداند. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های ترجمه خوب، شیوایی و سلیس بودن آن است. مترجم باید با ظرافت و دقت تمام، جملات و عبارات را چنان به زبان مقصد برگرداند که متن یا گفتار ترجمه‌شده، کاملا قابل فهم باشد و بویی از ترجمه بودن به مشام مخاطب نرسد. ضمنا در کار ترجمه از دو زبان رسمی افغانستان، یعنی فارسی افغانستانی یا دری و پشتو، مترجم باید از شباهت‌های کاذب میان این دو زبان و زبان فارسی آگاه باشد، زیرا ممکن است دچار بدفهمی شده و مخاطب را نیز در درک معنای جملات و عبارات، سردرگم کند.
زبان فارسی دری و پشتو
در کشور افغانستان، زبان‌ها و گویش‌های فراوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، زبان رسمی این کشور، زبان‌های فارسی دری (افغانستان) و پشتو هستند.
زبان پشتو
زبان پشتو از شاخه زبان‌های ایرانی شرقی است. قوم پشتون که در پاکستان، افغانستان و هندوستان سکونت و زندگی می‌کنند به این زبان تکلم می‌کنند. این زبان در مناطق شرقی و جنوبی افغانستان و همچنین در مناطق مرزی بین ایران و افغانستان متداول است. زبان پشتو دارای لهجه‌های گوناگونی همچون پیشاوری، بنوچی (Banuchi)، آفریدی و وزیری است. به‌رغم نفوذ دیرینه زبان عربی در این زبان، پشتو هنوز هم بسیاری از ویژگی‌های اصیل زبان‌های ایرانی را در خود حفظ کرده است.
در دوران حکومت محمدظاهرشاه و در سال ۱۳۴۳ که قانون اساسی افغانستان تدوین شد، سیاست‌مداران پشتون بسیار کوشیدند تا زبان پشتون را تنها زبان رسمی افغانستان در قانون اساسی تبدیل کنند، اما با مخالفت مردم و نمایندگان فارسی‌زبان مواجه شدند. در نهایت، دو زبان پشتو و فارسی دری به عنوان زبان‌های رسمی این کشور پذیرفته شدند. بیش از ۱۲ میلیون نفر در افغانستان به این زبان تکلم می‌کنند.
زبان فارسی دری (افغانستان)
زبان فارسی دری را برخی از زبان‌شناسان زبان جداگانه‌ای به شمار نمی‌آورند و آن را یک گویش از گویش‌های مختلف زبان فارسی می‌دانند. هنگام تدوین قانون اساسی افغانستان در سال ۱۳۴۳، جهت جداسازی ملی و هویتی افغانستان از ایران و زبان فارسی، نام زبان فارسیِ مورد تکلم در افغانستان را به فارسی دری تغییر دادند. فارسی دری به دلیل اشغال شدن خاک افغانستان توسط دولت‌های انگلستان، شوروی، آمریکا و وجود قوم پشتون در این کشور، دارای لغات و اصطلاحات روسی، انگلیسی، ترکی، عربی، هندی و پشتوی بسیاری است. این امر و برخی علل دیگر، در تفاوت فزاینده میان فارسی و دری اثرات زیادی نهاده است. لازم به ذکر است که بسیاری از اهالی افغانستان به هر دو زبان دری و پشتو مسلط هستند. فارسی دری دارای لهجه‌های مختلفی است که از آن جمله می‌توان به لهجه‌های هراتی، قندهاری، کابلی و هزارگی اشاره کرد. در میان این لهجه‌ها لهجه هراتی بیشترین شباهت را به لهجه ساکنان مناطق شمال شرقی ایران دارد.
چرا استخدام مترجم افغانی مهم است؟
کشور افغانستان، از همسایگان مهم و تنها کشور هم‌زبان در میان این همسایگان است. همین مجاورت، دلایل بسیاری را برای استخدام مترجم افغانی ایجاب می‌کند که از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• افغانستان بازار بزرگی برای فروش محصولات ایرانی است
همان‌گونه که اشاره شد همسایگی میان دو کشور ایران و افغانستان باعث شده است که روابط تجاری میان این دو کشور نیز رو به افزایش نهد. در سال ۱۳۹۵ معاملات بین ایران و افغانستان حجمی برابر با دو و نیم میلیارد دلار داشته است. بسیاری از شرکت‌ها و کارخانجات ایرانی مایل به صادرات کالاها و محصولات خود به افغانستان و همچنین سرمایه‌گذاری و مشارکت در بازسازی این کشور هستند. ناگفته پیداست که چنین حجمی از روابط تجاری و اقتصادی بدون استخدام مترجمان افغانیِ زیردست و کارکشته امکان‌پذیر نمی‌نماید.
• افغانستانی‌ها مخاطبان گسترده علم و فرهنگ ایران هستند
کالاها و محصولات فرهنگی ایرانی نیز مخاطبان فراوانی در میان افغانستانی‌ها دارد. یکی از این کالاهای فرهنگیِ بسیار مهم، کتاب است. با اینکه در این کشور انتشاراتی‌های نسبتا زیادی وجود دارد، اما افغانستانی‌ها همچنان از مشتاق‌ترین خواستاران کتاب‌های ایرانی هستند. ترجمه این کتاب ها به زبان پشتو نیز وسعت بازار این محصولات را دوچندان خواهد کرد. علاوه بر کتاب، محصولات فرهنگی دیگری همچون فیلم، آلبوم‌های موسیقی و نرم افزارهای مختلف نیز در میان افغان‌ها خواستار فراوان دارد. مترجمان می‌توانند نقشی کلیدی در بومی‌سازی این محصولات در افغانستان داشته باشند.
مهارت‌ها و ویژگی‌های یک مترجم خوب افغانی
برای این که یک مترجم بتواند بازار کار خوبی داشته و از رقبای خود پیشی بگیرد باید از برخی توانایی‌ها و ویژگی‌ها برخوردار باشد. در قسمت زیر برخی از این مهارت‌ها و خصوصیت‌ها را بررسی می‌کنیم:
• مدارک لازم
بسیاری از کسانی که وارد حوزه ترجمه می‌شوند بر این گمان‌اند که نیازی به آموزش درست ندارند. در حالی که ترجمه نیز همچون دیگر رشته‌های خلاقانه، نیاز به آموزش صحیح دارد. صِرف این که کسی به دو زبان مسلط است، دلیلی بر بی‌نقص بودن ترجمه او نمی‌تواند باشد.
• عادت به مطالعه
ترجمه فرآیندی است که با واژه‌ها بسیار مهم هستند و کسی که عادت به مطالعه و کتاب‌خوانی ندارد، موفقیت چندانی در این حوزه نخواهد داشت. مترجم خوب کسی است که مطالعه فراوانی دارد و در طول هفته زمان قابل‌توجهی را صرف خواندن مطالب مختلف می‌کند. مترجمان تنها برای افزایش دانش خود کتاب نمی‌خوانند، بلکه به دنبال عمق بخشیدن به فهم خود از زبان‌های مبدا و مقصد نیز هستند.
• شور و علاقه به زبان و ترجمه
کسانی که علاقه به حوزه کاری خود ندارند همواره از انجام دادن آن کار، احساس خستگی و ملال می‌کنند. بسیاری از مردم همواره در مورد شغل خود گلایه‌مند هستند، نه به خاطر این که درآمد مناسبی ندارند بلکه به این دلیل که کار خود را ملال‌آور و بی‌فایده می‌دانند. اما وقتی علاقه به شغل خود داشته باشند به آن عشق می‌ورزند.
ترجمه، کار پیچیده‌ای است و نیاز به دقت و توجه دارد. اگر مترجم علاقه‌ای به کار خود نداشته باشد، زجر بسیاری را متحمل خواهد شد. علاقه به ترجمه، باعث خواهد شد که مترجم کار خود را ادامه داده و مهارت و تجربه بیشتری در این زمینه کسب کند.
• دایره واژگانی وسیع
کسی که در طی فرآیند ترجمه، بارها و بارها به لغت‌نامه مراجعه می‌کند مترجم ماهری نیست. مترجم خوب کسی است که به یمن برخورداری از دایره واژگانی گسترده، نیاز کمتری به لغت‌نامه‌ها دارد. مترجمان برای افزایش دایره واژگانی خود به مطالعه روزنامه، مجله و کتاب و همچنین مطابقت دادن متن‌های ترجمه‌شده با متون اصلی روی می‌آورند.
• یادگیری مداوم
جهان همواره در حال تغییر است و پدیده‌ای همچون زبان نیز از این قاعده مستثنی نیست. همه‌روزه تعدادی از لغات و اصطلاحات نوپدید وارد زبان‌های مختلف می‌شود. ممکن است اصطلاحی وجود داشته باشد که کهن‌سالان از فهم آن عاجز باشند و نوجوانان بتوانند ساعت‌ها در مورد آن گفتگو کنند. در نتیجه مترجم باید با یادگرفتن لغات و اصطلاحات جدید، دقت و ظرافت کار خود را بیشتر کند.
• دقت و ظرافت
میزان دقت در کار یک مترجم، عیار خوبی برای قضاوت در مورد مهارت و تبحر او در این کار است. یک اشتباه کوچک در یک جمله می‌تواند معنای آن را کاملا دگرگون کرده و تبعات عملی خطرناکی به بار آورد. این مسئله زمانی حساس‌تر می‌شود که متنِ مورد ترجمه، جزو متون حقوقی یا پزشکی باشد و در نتیجه جان انسان‌ها را در معرض خطر قرار دهد.
• وقت‌شناسی
نظم و انضباط در هر کاری از مؤلفه‌های اساسی است. مترجم باید ابتدا متن را از نظر گذرانده و میزان پیچیدگی و حجم آن را بررسی کرده و سپس مهلت پیشنهادی خود را مطرح کند. در صورت به تاخیر افتادن کار نیز مترجم باید این مشکل را صادقانه با کارفرما در میان بگذارد. پذیرفتن چندین پروژه در آنِ واحد نیز به بی‌نظمی و بدقولی مترجم و در نتیجه درآمد کمتر او خواهد انجامید.
بازار کار و وضعیت استخدام مترجم افغانی
عوامل متعددی در رونق بازار کار یک مترجم افغانی و نیز استخدام او مؤثر است. مترجم افغانی بسته به علایق شخصی، خصوصیات روانی و میزان سابقه خود می‌تواند در هریک از موقعیت‌های شغلی زیر مشغول به کار شود:
• فعالیت در وزارت امور خارجه که مهم‌ترین مرکز استخدام مترجم افغانی و دیگر مترجمان است
• همکاری با جشنواره‌ها، همایش‌ها، نمایشگاه‌ها و رخدادهای فرهنگی، علمی و هنری‌ای که نیاز به مترجمان دری و پشتو دارند
• اشتغال در روزنامه‌ها، مجلات و انتشاراتی‌های نیازمند به مترجم فارسی دری و پشتو
• همکاری با آژانس‌های مسافرتی و گردشگری به عنوان مترجم، منشی یا راهنمای تور
• ترجمه کتاب‌ها و آثار ادبی
• کار آزاد در اینترنت یا کار برای افرادی که به دنبال گرفتن تابعیت ایران هستند
• استخدام به عنوان مترجم، منشی یا مشاور در شرکت‌ها، سازمان‌ها و مؤسسه‌هایی که به نوعی با کشور افغانستان در ارتباط هستند
میزان درآمد مترجم افغانی
تجربه، سواد تخصصی و نوع متن مورد ترجمه، موجب تنوع درآمد در حوزه کاری مترجمان افغانی است. در کشور ما ایران، آمار رسمی و مورداعتمادی در این باره وجود ندارد. در خارج از ایران طبق آمار سایت پِی‌اسکِیل درآمد سالانه یک مترجم زبان پشتو معادل با ۵۰۰۰۰ دلار است. در مورد درآمد مترجم زبان فارسی دری اطلاعات موثقی در دست نیست.
